'De productie van vlees en zuivel trekt een zware wissel op het milieu en het klimaat. En voor de vis die we met z’n allen consumeren, worden zeëen en oceanen geplunderd. Om de oceanen, bossen en het klimaat te beschermen, moeten we kritisch kijken naar wat we eten én hoe we dat eten produceren.'
Deze zinnen staan op een website van de milieuorganisatie Greenpeace. Het lapje vlees, de worst bij de boerenkool, het dagelijkse bakje zuivel en elke week minstens een halve tree eieren kunnen eigenlijk niet meer. Jammer maar helaas.

Een van mijn kinderen attendeerde me geschokt op de Amerikaanse film ‘Cowspiracy’ (2014). De filmmaker met de voornaam Kip vraagt zich daarin af hoe het kan dat de grote milieuorganisaties in de VS het probleem van veel te grote vlees-, vis- en zuivelconsumptie niet aankaarten. Ze lopen een voor een voor de camera weg als hij gegevens van de Verenigde Naties op tafel legt over het broeikasgas methaan. De uitstoot ervan is erger dan CO2. De vleesindustrie produceert daardoor wereldwijd meer broeikasgassen dan de hele transportsector. Behoefte aan land voor veeteelt is de voornaamste drijvende kracht achter vernietiging van regenwoud. En ook het waterverbruik is gigantisch. Een hamburger vraagt evenveel water als 2 maanden douchen met de waterbesparende kop die Kip al jaren gebruikt. Maar de omvang van de veestapel is ook bij de milieuorganisaties ook een te heilige koe om bij de horens te vatten. Kip stoot op een grote onderlinge belangenverstrengeling tussen overheid, milieuorganisaties en de agrarische sector. In Brazilië zijn er de afgelopen jaren 1100 milieuactivisten vermoord. In de VS houdt de FBI critici van de bio-industrie nauwlettend in de gaten. Sommigen hebben al zware processen aan de broek gekregen op grond van hun gebrek aan Vaderlandsliefde.

Wij zijn de VS niet. Greenpeace Nederland draait er in elk geval niet omheen. ‘De wereldbevolking is de afgelopen decennia explosief gegroeid en we eten met z’n allen steeds meer vlees en zuivel. Tweederde van alle landbouwgrond ter wereld wordt gebruikt als weiland voor grazende dieren of de teelt van veevoer. Hiervoor is al veel natuur gesneuveld. Zo zijn in Zuid-Amerika miljoenen hectaren regenwoud gekapt voor de teelt van soja of om runderen te laten grazen. Nederland importeert deze soja om onze uit de hand gelopen veestapel te voeden. Ook importeren we Zuid-Amerikaans rundvlees. We eten dus letterlijk het regenwoud op. Bij de teelt van landbouwgewassen en het houden van dieren komen CO2, methaan en lachgas vrij.’ Einde citaat.

Ik zing voor u en moeder aarde
die elk gewas een bodem geeft
om zijn wortels uit te strekken,
vruchtbaar land voor al wat leeft.

Zo schreef Franciscus van Assisi in zijn beroemde Zonnelied. Zevenhonderd jaar geleden was er nog geen conflict tussen de voedselbehoefte van een wereldbevolking van zeven miljard en de begrensde mogelijkheden van het aardoppervlak en de oceanen om in die behoefte te voorzien zonder uitgeput te raken. Dat conflict is er nu wel. De aarde kan 7 miljoen mensen
wel aan, maar niet als er ook nog 70 miljard boerderijdieren rondlopen. Of als we blijven wegkijken voor het probleem dat de visserij niet alleen de rente binnenhaalt die de visstand in de oceanen voor de consumptie oplevert, maar ook in hoog tempo inteert op het kostbare kapitaal aan eetbare vissoorten die de zeeën doorkruisen.

Ondertussen vertellen de agrariërs in mijn gemeente me keer op keer aan hoeveel wetgeving en controle zij onderworpen zijn om voedselveiligheid, milieuvriendelijkheid en duurzaamheid te bevorderen. Als kleinzoon van een boer kan ik niet anders dan hun prachtige bedrijven en de weilanden met het snel groeiende voedzame gras en het prima vee te bewonderen. En ik heb te doen met wie lijden onder de sterk gedaalde melkprijs omdat Rusland, China en het Midden-Oosten het om uiteenlopende redenen lieten afweten, net nadat er grote investeringen waren gedaan in verband met de afschaffing van het melkquotum. Maar zou de politiek in het verlengde van de klimaatakkoorden van Parijs (2015) niet moeten besluiten tot extra belasting op krachtvoer en de uitstoot van methaan en andere kwalijke gassen? Dan komen we als producent én consument te staan voor sterk stijgende prijzen – maar dan wel vanuit het principe dat de vervuiler betaalt. Zijn banken, bedrijven en belangorganisaties daar dan op voorbereid?

En als consument moet ik er dus in elk geval een schepje bovenop doen. Vermindering van de uitstoot van methaan heeft een veel sneller positief effect heeft op de klimaatverandering dan de vermindering van de uitstoot van CO2. Alleen als we voedsel voor dieren veranderen in voedsel voor mensen blijft er voor ieder mens op aarde voldoende voedsel.
Wel jammer van dat lapje vlees. De kunst van het smakelijk bereiden van biefstuk of kippenbout is tot grote hoogtes gestegen. Daar kunnen de sojaburgers nog niet aan tippen. Maar lang leve de ontwikkelaars van nieuwe soorten voedsel en nieuwe kookboeken die er hard aan werken.

Een van de laatste zegsmannen in de film van Kip, een boer die ‘bekeerd’ is tot milieuactivist, wil het woord duurzaamheid graag vervangen door het woord ‘floreerbaarheid’. Hij gelooft er nog steeds in. Worden we zacht en vriendelijk voor onze planeet, dan kan zij floreren. Ik meen een echo van Franciscus te horen, zingend in de bossen van Umbrië samen met zijn vrienjes de leeuweriken.

Ds. Harmen Jansen