In quarantaine? In de ban van een virus
Quarantaine betekent letterlijk veertig dagen. In de Veertigdagentijd 2020 bereikte het coronavirus ook ons land. Na China, Zuid-Korea en Iran bleek ook Europa aan de beurt. Het is een kwestie van tijd of het komt ook ‘boven Zwolle’. Het zorgt voor onrust en ongerustheid. Het dwingt tot maatregelen waarvan de omvang onvoorspelbaar is. Hoe raakt het de kerken? Hebben we misschien ook iets extra’s in huis?
Venetië 1448
Het in afzondering plaatsen is een van de maatregelen waar veel mensen mee te maken krijgen. Het kan ook ons overkomen. De vergelijking met ‘de Zwarte Dood’ is al gemaakt. Italië vormde ook in de veertiende eeuw bij de pest de invalspoort naar Europa. Een van de eerste steden die de maatregel nam om mensen die van buiten kwamen eerst apart te zetten was het huidige Dubrovnik in 1377. Men hield een termijn van 30 dagen aan. In het jaar 1448 verlengde de staat Venetië die termijn tot veertig dagen. Het was met succes, want de termijn tussen besmet worden en overlijden was 37 dagen.
Zo was de term geboren. Het in quarantaine plaatsen, korter of langer, is de eeuwen door vaak gebruikt. Leprozen werden apart gezet in kolonies. Schepen van verdachte herkomst moesten een tijd buiten de haven ankeren, bijvoorbeeld bij het eiland Tiengemeten. We kennen het fenomeen van afzondering ook uit de Bijbel in verband met ‘huidvraat’, een verzamelnaam voor ziektes waarvan sommigen niet eens meer bestaan. In de loop van de negentiende en twintigste eeuw zijn er verschillende internationale afspraken gemaakt over het gebruik van zo’n drastische maatregel en het maximaal beperken van het leed van degene die de maatregel krijgt opgelegd.
Onrust , ongerustheid, gedoe
We hopen dat deze Veertigdagentijd geen lijdensweken worden. Corona is geen ebola, cholera, lepra of Zwarte Dood. Kennelijk lijkt het ziekteverloop op dat van een stevige griep. Maar voor mensen met een zwakke gezondheid is het overlijdensrisico wel groter. En wie houdt dat dan niet bezig? Als je zelf niet tot de groep met verhoogd risico behoort, heb je misschien wel zo iemand in de familie.
En er komt extra gedoe van. Er worden kindercrèches gesloten. Sportwedstrijden en evenementen worden afgelast. Scholen gaan voor een tijd dicht. Geplande reizen kunnen misschien niet door gaan. Producten worden niet op tijd of helemaal niet geleverd. De een krijgt minder werk omdat er mensen weg blijven, de ander moet harder werken omdat er collega’s in quarantaine moeten. Wie weet zullen er hier of daar ook kerkdiensten worden afgelast, of blijft minstens de Avondmaalsbeker langer in de kluis zitten of blijft het rondgaan van de collectezakken achterwege. In het algemeen mogen we er overigens van uitgaan dat de burgerlijke overheden het sein zullen geven wanneer waar welke maatregelen genomen moeten worden en voor hoe lang.
Veertig dagen afzondering
De overeenkomst van de veertig dagen uit het woord quarantaine met de veertig dagen van de voorbereidingstijd voor Pasen is toeval. En toch kan die verbinding ons op een spoor zetten. Hebben we misschien vanuit de geloofstraditie iets extra’s in huis om deze crisis het hoofd te bieden?
Nee, we hebben geen antivirale middelen in huis en het geloof biedt geen extra beschermlaag. De Veertig Dagen betekent wel dat we getraind kunnen zijn in tijdelijke versobering. Er zijn in elk geval mensen die zich in deze tijd onthouden van alcohol, van ’s avonds nog even netflixen, van de dagelijkse kopjes koffie of van het gesnoep tussendoor, van tv-kijken of surfen op het internet. Het zijn kleine trainingen in wilskracht om klaar te zijn voor grotere dingen die discipline vragen. Van een tijdje gedwongen beperking van onze mogelijkheden vallen we dan niet achterover.
De voorbeelden in de Bijbel gaan zelfs heel letterlijk over een tijd van leven in afzondering! Noach zit veertig dagen met zijn gezin en al het vee in de ark, Mozes brengt veertig dagen hoog in de wolken op de Sinai door, Elia zit veertig dagen eenzaam in de woestijn te zijn en dat laatste doet Jezus ook. Verplicht huisarrest en gedwongen pauze in het werkzame actieve leven kan een kans zijn voor innerlijke voorjaarsschoonmaak, voor herbezinning op wie we zijn ‘voor het aangezicht van God’, voor eindelijk eens leren mediteren (handleidingen op internet), voor jezelf verrijken met een het lezen van het boek dat je nadrukkelijk was aangeraden. Je bent dan in goed bijbels gezelschap.
We zijn niet van onszelf
De kerkelijke vastentijd was oorspronkelijk vooral bedoeld voor de geloofsleerlingen die met Pasen zouden worden gedoopt. Aan het eind van de veertigdagentijd staat ook nog steeds de doopgedachtenis. Zit in onze doop dan misschien nog een ander ‘extra’ dat we in huis hebben? We leven niet meer voor onszelf, we hebben ons leven al ter beschikking gesteld aan Christus en aan de Schepper van ons leven. We willen ons laten bewegen waarheen de Geest van de Eeuwige ons hebben wil. We weten ons op Naam gezet.
Nu worden we weer extra geconfronteerd met de kwetsbaarheid van ons leven. We hebben de lengte ervan niet in eigen hand. Kunnen we de waarde en betekenis ervan ergens anders zoeken dan in de lengte? En dan elke dag van ons leven leven in de vreugde en het Godsvertrouwen van de leerlingen van Christus? ‘Niemand leeft voor zichzelf. Niemand sterft voor zichzelf. Wij leven en sterven voor God onze Heer. Aan Hem behoren wij toe.’
Ds. Harmen Jansen